Մանանա Ղազարյան «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիր 

արցեր ե առաջադրանքներ

1. Ի՞նչ է նյութերի շրջապտույտը:

Բնության մեջ տեղի է ունենում տարբեր նյութերի շրջապտույտ, դրանք երկրագնդի մի ոլորտից անցնում են մյուսը և նորից վերադառնում այդ ոլորտ: Այդ շրջապտույտը երկրագնդի վրա բազմաթիվ իրար հաջորդող տարբեր բնույթի գործրնթացների արդյունք է: Շրջապտույտն անրնդհատ կրկնվում է: Հետաքրքիր է, որ նյութերի շրջապտույտն րնթանում է նաև կենդանի օրգանիզմների միջոցով: Սա մեկ անգամ ևս հաստատում է, որ բնությունն անկենդան մարմինների և կենդանի օրգանիզմների միասնու­թյուն է:

2. Կենդանի օրգանիզմներն արդյոք մասնակցո՞ւմ են երկրագնդի վրա նյութերի շրջապտույտին:

Այո կենդանի օրգանիզմներն մասնակցում են երկրագնդի վրա նյութերի շրջապտույտին:

3. Ինչպե՞ս են բնության մեջ ընթանում ջրի ե ածխաթթու գազի շրջա­պտույտները: Թվարկեք այդ շրջապտույտների փուլերը:

4. Ո՞րն է բույսերի մասնակցությունը ջրի ե ածխաթթու գազի շրջա­պտույտներին:

Ջրի շրջապտույտի նման կարելի է դիտարկել ածխաթթու գազի շրջա­պտույտր բնության մեջ, որտեղ մեծ դեր ունեն նաև կենդանի օրգանիզմնե­րը։ Կա­նաչ բույսերը և որոշ բակտերիաներ կլանում են մթնոլորտի ածխաթթու գազը: Վերջինս ջրի հետ օգտագործվում է օրգանական նյութերի առա­ջացման համար Արեգակի լույսի տակ: Հետագայում բույսերում, կենդանի­ներում և այլ կենդանի օրգանիզմներում այդ օրգանական նյութերր քայ­քայվելու հետևանքով նորից առաջանում է և դեպի մթնոլորտ է անջատ­վում ածխաթթու գազը: Այս գազն արտանետվում է դեպի մթնո­լորտ նաև հրաբուխների ժայթքումից, հողում րնթացող բազմաբնույթ գործ- րնթացների, ինչպես նաև՝ մարդու տնտեսական գործունեության հետևանքով:

5. Ինչի՞ արդյունքն է նստվածքային ապարների, տորֆի, ածխի, նավ­թի ե գազի, ինչպես նաե’ հողի առաջացումը:

Նյութերի շրջապտույտի արդյունք է նստվածքային ապարների, տոր­ֆի, ածխի, նավթի և գազի, ինչպես նաև՝ հողի առաջացումը: Դա նաև կեն­սոլորտում կենդանի օրգանիզմների, հիմնականում՝ բույսերի, կենդանինե­րի և բակտերիաների գործունեության դրսևորում է:

6. Ինչո՞ւմն է նյութերի ե էներգիայի շրջապտույտների կապը: Բն­չո՞ւմն է Արեգակի էներգիայի նշանակությունը:

Առանձին նյութերի շրջապտույտր փոխկապակցված է տարբեր այլ նյութերի շրջապտույտի հետ: Նյութերի շրջապտույտի հետ կարելի է դիտարկել նաև առանձին քիմիական տարրերի շրջապտույտը: Բնության մեջ այդ բոլոր շրջապտույտները կազմող գործրնթացներում էներգիայի հիմնական աղբյուրն Արեգակի էներգիան է: Երկրագնդի վրա Արեգակի է­ներգիան փոխակերպվում է, անցնում մի ձևից մյուսը, բաշխվում Երկրի տարբեր ոլորտներում, օգտագործվում կենդանի օրգանիզմների կողմից: Այդ էներգիայի մոտ 30%-ր հետ է ճառագայթվում դեպի տիեզերք:

7. Ո՞րն է կենդանի օրգանիզմների միջոցով նյութերի շրջապտույտի առանձնահատկությունը:

Կենդանի օրգանիզմների մասնակցությամբ ընթացող փուլերը տարբերվում են երկրագնդի ոլորտներում անկենդան մարմին­ների նյութերի շրջապտույտի

8. Ի՞նչ գիտեք բնության մեջ տարբեր նյութերի շրջապտույտի մասին: Ինչպե՞ս է բնության մեջ ընթանում թթվածնի շրջապտույտը:

Ջրի շրջապտույտի նման կարելի է դիտարկել ածխաթթու գազի շրջա­պտույտր բնության մեջ, որտեղ մեծ դեր ունեն նաև կենդանի օրգանիզմնե­րը։ Ինչպես գիտեք՝ ածխաթթու գազի ոչ մեծ քանակ կա մթնոլորտում: Կա­նաչ բույսերը և որոշ բակտերիաներ կլանում են մթնոլորտի ածխաթթու գազը: Վերջինս ջրի հետ օգտագործվում է օրգանական նյութերի առա­ջացման համար Արեգակի լույսի տակ: Հետագայում բույսերում, կենդանի­ներում և այլ կենդանի օրգանիզմներում այդ օրգանական նյութերր քայ­քայվելու հետևանքով նորից առաջանում է և դեպի մթնոլորտ է անջատ­վում ածխաթթու գազը: Այս գազն արտանետվում է դեպի մթնո­լորտ նաև հրաբուխների ժայթքումից, հողում րնթացող բազմաբնույթ գործ- րնթացների, ինչպես նաև՝ մարդու տնտեսական գործունեության հետևանքով: Կան նաև այլ գործրնթացներ, որոնք ապահովում են ածխաթթու գազի շրջապտույտր բնության մեջ:

9. Փորձեք պատկերացնել, թե ինչի՞ կարող է հանգեցնել երկրագնդի վրա նյութերի, օրինակ’ ջրի կամ ածխաթթու գազի շրջապտույտի խախտումը:

Ինձ թվում է, եթե րի շրջապտույտի խախտում լիներ,ամբողջ աշխարհը ջուր կլիներ

1. What’s the word?
Write the word under the pictures.
lion, asleep, sun, mouse, neck, back,
mouth, laugh, king, tree, rope ,friend

lion-

asleep-

sun-

mouse-

neck-

back-

mouth-

laugh-

king-

tree-

rope-

friend-

 

2. What’s the order?
Watch the story and put the sentences in order.
2. The little mouse ran up the lion’s neck.
6. He saw the king of the jungle tied to a tree.
1.  A lion was asleep in the sun one day.
8. ‘You were right, little mouse – thank you, I’m free.’
4. ‘Be kind to me and one day I’ll help you.’
7. The mouse worked quickly and chewed through the rope.
3. The lion caught him with a great big smack!
5. The mouse was out walking the very next day.

3. Answer the questions!
Watch the story. Write answers to the questions.
a. What animal does the lion catch?
A mouse.
b. What does the lion want to do with the mouse?

To eat.
c. What does the mouse promise the lion?

To help.
d. Does the lion think the mouse can help him?

No
e. What happens to the lion the next day?

The lion was  tied to tree.
f. How does the mouse help the lion?

The mouse worked quickly and chewed through the rope.

4. Choose the answer!
What do you think is the moral of the story? Circle the best answer.
a. Don’t go to sleep in the sun or you will get caught.
b. Remember that everyone has different talents and abilities.
c. Everyone will help you even if you are not nice.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Սևուկ ամպեր վար եկան

Օրան, օրան,

Սարի վրա շար եկան։

Ծագեց առավոտ

Պաղեց, սառավ օդ։

 

Գոռաց երկինք, բուք արավ,

Հևաց, հևաց.

Ծերուկ երկիր սուգ արավ։

Ճաքեց հեռուն ամպ,

Երկիր դողաց-բա՛մբ։

 

Բողբոջ արև շող կապեց,

Դողաց, սողաց,

Արյուն-ամպից քող կապեց։

Վառեց լեռան լանջ,

Լեռան ցավատանջ։

 

Տեղաց անձրև մաղ տալով,

Մարմանդ-մարմանդ,

Հոգնած տերև շաղ տալով։

Երկիր քուն դրավ,

Եվ թռչուն թռավ։

 

Հուզված առուն փախ տվավ

Սողուն-սողուն,

Ձորում մշուշ կախ տվավ։

Քամին ելավ վեր,

Արավ տարուբեր։

 

Մոխիր ամպեր ժիր եկան

Դալուկ-դալուկ,

Սարի վրա ցիր եկան։

Հալեց աշուն օր

Կյանքիս սևավոր։

 

Առաջադրանքներ

 

Բանաստեղծության ո՛ր հատվածներից եք հասկանում, որ աշուն է, գունավորեք այդ հատվածները:

Մոխիր ամպեր ժիր եկան

Դալուկ-դալուկ,

Սարի վրա ցիր եկան։

Հալեց աշուն օր

Կյանքիս սևավոր

 

Բանաստեղծության մեջ գտեք և մեկ բառով բացատրեք հետևյալ արտահայտությունները՝ ցիր եկան, կախ տվավ, փախ տվավ, քուն դրավ, վար եկան, շող կապեց:

ցիր եկան-ցրվել

Կախ տվավ- կախվել

Փախ տվավ- փախնել

Քուն դրավ-քուն մտնել, քնել

Վար եկան- ընկնել

Շող կապեց- շողաց

Բանաստեղծության տներից մեկը paint ծրագրով նկարեք:

Թեմա՝ Բազմապատկման զուգորդական օրենք

 

Ստուգե՛ք հավասարությունը.

11 x (8 x 9) = (11 x 8) x 9 ճիշտ

27 x ( 5 x 6 ) = ( 27 x 5 ) x 6 ճիշտ

Օգտվելով բազմապատկման զուգորդական օրենքից հաշվեք առավել հարմար եղանակով.

38 x 24 x 5 =38×120=4560

72 x 6 x 0=0

15 x 4 x 11=60×11=660

Օգտագործելով բազմապատկման տեղափոխական և զուգորդական օրենքները հաշվե՛ք առավել հարմար եղանակով.

11 x 2 x 30 x 5=(30*5*2)*11=3300

6 x 4 x 5 x 6=(6*6)*(5*4)=720

17 x 8 x 4 x 5=(5x4x8)x17=160×17=2720

Պատասխանիր հարցերին։

Where did the Grasshopper live?

A Grasshopper live in the field near  big forest.

What did the Grasshopper do all day long?

He sing a song and dance all day long.

Where did the Grasshopper go and look around?

Grasshopper go the mountains.

Who was working all day long?

An ant working all day long.

What was collecting the Ant?

The ant was  collecting food for winter.

What happened in winter?

The Grasshopper had nothing to eat.

Տեքստից դուրս գրիր ածականն

/ օրինակ՝ գեղեցիկ-beautiful, nice- լավ

long-երկար

busy-զբաղված

tired- հոգնած

difficult- դժվար

Կարդա վարժ. 8 էջ 45- նախադասությունները և ընտրիր այս տեքստին իմաստով մոտ նախադասությունը։

Always get ready for difficult times in future.

Մի երիտասարդ մարդ է լինում, անունը Պետրոս։ Նա շատ էր սիրում ճամփորդել,  տարբեր տեղեր գնալ։ Մի օր, նա որոշեց գնալ բարձրունք հաղթահարելու։ Պետրոսը պատրաստվեց, հավաքեց իրերը և ճանապարհ ընկավ։

-Ինչպիսի գեղեցիկ բնություն է այստեղ և ինչ մաքուր օդ — ասաց Պետրոսը։

-Այո, ես էլ եմ համաձայն, որ գեղեցիկ բնություն է- երգելով ասաց ձայնը:

-Այս ՞ով է երգում և խոսում:

-Հրաշալի երգն է երգում։

— ՞Որտեղ էս դու, հրաշալի երգ:

-Ես քեզանից շատ-շատ հեռու եմ……

— Իսկ ինչ երգեր դու գիտես Հրաշալի երգ։

— Ես գիտեմ շատ, շատ երգեր, ինչ երգ կուզես կերգեմ։

— Իսկապե՞ս կերգես իմ համար ՛՛կաքավիկ՛՛ երգը։

-Այո իհարկե կերգեմ։

Եվ ՛՛Հրաշալի երգը՛՛ սկսեց երգել ՛՛կաքավիկ՛՛։

-Արև բացվեց թուխ ամպերեն,

Կաքավ թըռավ կանաչ սարեն,

Կանաչ սարեն՝ սարի ծերեն,

Բարև բերավ ծաղիկներեն.

 

Սիրունի՜կ, սիրունի՜կ,

Նախշուն կաքավիկ։

 

Քո բուն հյուսած ծաղիկներով՝

Շուշան, նարգիզ, նունուֆարով,

Քո տեղ լըցված ցող ու շաղով,

 

Քընես, կելնես երգ ու տաղով.

Սիրունի՜կ, սիրունի՜կ,

Նախշուն կաքավիկ։

— Շատ գեղեցիկ էս երգում, Հրաշալի երգ:

-Շնորհակալություն……

-Կարող ես, ինձ էլի երգեր երգես:

-Այո կարող եմ:

Եվ նա սկսեց երգել: Ամբողջ ճանապարհ Հրաշալի երգը Պետրոսին երգ էր երգում:

Ծառեր, թըփեր լեցուն միրգ,
Մառան տարան գիրկ ու գիրկ,
Աշուն սընաւ։

 

1. Դուրս գրիր անծանոթ բառերը, բացատրիր:

Մառան-Գետնափոր տեղ՝ նկուղ զանազան կարգի մթերքներ պահելու համար:

Տարափ-Հորդ անձրև

2. Տարվա ո՞ր եղանակն է նկարագրված բանաստեղծության մեջ:

Աշուն

3. Վերնագրիր բանաստեղծությունը:

Աշուն

4. Վերնագրիր բանաստեղծության յուրաքանչյուր տունը:

ա. Բերքահավաք

բ. Տերևաթափ

գ. Սառը եղանակ

5. Նկարիր բանաստեղծության այն տունը, որն ամենաշատը հավանեցիր:

6. Անգիր սովորիր բանաստեղծությունը:

Թեմա՝ Բազմապատկման տեղափոխական օրենք

Հաշվիր օգտվելով բազմապատկման տեղափոխական հատկությունից

Ա. 50 x 42 x 40=40*50*42=84000

Բ. 40 x 48 x 25=40*25*48=48000

Գ. 40 x 70 x 50=50*40*70=140000

Հաշվիր արտահայտության արժեքը, եթե a=80, b=50

a x 2 x 90 x b=720000

3. Երկու ընկեր խանութ գնացին: Երկուսն էլ պիտի գնեին 5-ական կիլոգրամ բրինձ և 4-ական կլոգրամ մակարոն: Առաջինը նախ գնեց բրինձը, ապա մակարոնը, իսկ երկրորդը ընդհակառակը: Ճի՞շտ է արդյոք, որ ընկերները գնումների համար ծախսեցին միևնույն գումարը: Պատասխանը հիմնավորե՛ք: Այո, որովհետև եթե տեղերով փոխենք արտադրիչների տեղերը արտադրյալը չի փոխվի:

4. Գտենք այն թիվը, որը *-ի փոխարեն տեղադրելու դեպքում կստացվի ճիշտ հավասարություն:

120:30=3+1

6×20=240:2

54:18=24:8

5. Կատարեք գործողությունները

( 71+ 132342:14)+(1546-847:121)=(71+9453)+(1546-7)=9524+1539=11063

6. Գտե՛ք օրինաչափությունը և ավելացրեք ևս երեք անդամ

14, 29, 59, 119, 239, 479

Սողոմոն Գևորգի Սողոմոնյանը ծնվել է 1869 թվականի սեպտեմբերի 26-ին (նոր օրացույցով՝ հոկտեմբերի 8-ին) Փոքր Ասիայի Քյոթահիա քաղաքում+-։ Մկրտվել է ծնունդից երեք օր անց Սբ. Թեոդորոս եկեղեցում և ստացել Սողոմոն անունը-!։Հայրը Գևորգ Սողոմոնյանն էր, մասնագիտությամբ՝ կոշկակար, որի ընտանիքը գաղթել էր Նախիջևանի Գողթն գավառի Ցղնա գյուղից, իսկ մայրը՝ Թագուհի Հովհաննիսյանը, արմատներով Բուրսայից էր, և երբ տղան ծնվեց, նա ընդամենը 16 տարեկան էր-։ Սողոմոնը նրանց միակ զավակն էր+։ Երկուսն էլ մեծ սեր ունեին երաժշտության նկատմամբ-!։ Տանը խոսում էին միայն թուրքերեն-։ Երբ Կոմիտասը ընդամենը 6 ամսական էր, նրա մայրը մահացավ, իսկ տասը տարեկանում տղան կորցրեց նաև հորը-+։ Դրանից հետո նրան սկսում է դաստիարակել հորական տատը՝ Մարիամը, որը նրա համար եղել է երկրորդ մայր-!; Մոր մահը խորը վերք էր թողել Սողոմոնի հոգում, և նրա առաջին ստեղծագործությունները նվիրված էին հենց նրան+։

 

1875 թվականին փոքրիկ Սողոմոնն ընդունվեց իրենց քաղաքի միջնակարգ ուսումնարան, որն ավարտեց 1880 թվականին և հոր նախաձեռնությամբ մեկնեց Բուրսա քաղաք ուսումը շարունակելու-։ Նա վերադարձավ հայրենի քաղաք հոր մահվանից 4 ամիս անց-!։

 

Սողոմոնի կյանքում շրջադարձային էր 1881 թվականը։ Սեպտեմբերին 12-ամյա Սողոմոնը Քյոթահիայի հոգևոր առաջնորդ Գևորգ վարդապետ Դերձակյանի հետ մեկնում է Էջմիածին։ Գևորգ Դ Կաթողիկոսը հրահանգել էր, որպեսզի Գևորգ վարդապետը իր հետ Քյոթահիայից մի որբ աշակերտ բերի։ 20 երեխաների միջև վիճակահանության արդյունքում բախտը ժպտաց Սողոմոնին։ Հոկտեմբերի 1-ին Սողոմոնը ներկայացավ կաթողիկոսին։ Վերջինս սկսեց խոսել հայերեն և տղան ոչինչ չհասկացավ։ Երբ կաթողիկոսն ասաց, որ տղան այդտեղ անելիք չունի, քանի որ չգիտի հայերեն, Սողոմոնը պատասխանեց, թե եկել է սովորելու ու երգեց. «Լույս Զվարթ» երգելիս Սողոմոնը նկատեց, թե ինչպես կաթողիկոսի աչքերից արցունքներ գլորվեցին և թավալվելով ճերմակ մորուսի վրայով՝ կորան վերարկուի ծալքերի մեջ։ Տղան արդեն Գևորգյան ճեմարանի ուսանող էր։

 

1881-1910 թվականներին Սողոմոնը մեծամասամբ եղել է Էջմիածնում, չնայած երկար ժամանակ է անցկացրել Եվրոպայում-!։ Ճեմարանում ուսուցման առաջին տարում նա սովորեց ձայնանիշերը՝ խազեր, որոնք զարգացվել էին 19-րդ դարում Համբարձում Լիմոնջյանի և նրա ուսանողների կողմից-!։ Սողոմոնը բացահայտեց երաժշտության նկատմամբ իր մեծ սերը և սկսեց ձայնագրել Էջմիածնի շրջակայքի գյուղերում երգվող երգերը. գյուղացիները նրան տվել էին «Նոտայի Վարդապետ» անունը+!։ Հրաչյա Աճառյանը «Կյանքիս հուշերից» գրքում գրում է-!.

 

Պատմում են, թե մի օր Կոմիտասը դաշտում մի խնջույքի ժամանակ լսում է էշի զռալը, իսկույն մի թղթի կտոր է վերցնում և սկսում է ձայնագրել-!. Կոմիտասը էշին հանդիմանում է, թե «Ա’յ ապուշ, սխալ ես զռում, զռալ էլ չգիտես, այդպես չեն զռա-!»:

Թեմա՝ Բնական թվերի բազմապատկումը

 

Ի՞նչ են կոչվում բազմապատկվող թվերը և ի՞նչ է կոչվում արդյունքը:

Արտադրիչ, արտադրյալ

Հաշվե՛ք գումարը փոխարինելով բազմապատկումով.

12 + 12 + 12 + 12 + 12 +12 =12*6=72

47892 + 47892 + 47892 + 47892=191568

Երկու թվերի արտադրյալը հավասար է 0-ի: Ի՞նչ կարելի է ասել այդ թվերի մասին:

Այդ թվերի մեջ մի թիվը հաստատ 0 է, իսկ մյուս թիվը կարա լինի ցանկացած թիվ, որովհետև ինչը 0 վրա անգամ ենք անում զրո է լինում.

Ի՞նչ թիվ պետք է գրել աստղանիշի փոխարեն, որպեսզի ստացվի ճիշտ հավասարություն.

10 x 10 = 100

1300 = 10 x 130

27= 3x 9